Жәуке батырдың мазары

Қостанай облысының сакралды орындары картасына енген қазақ халқының өзге де  тарих және мәдениет ескерткіштерінің арасында  Екідінге  жақынырақ Жәуке батырдың мазары  назар аудартады. Мазар  Екідін шайқасы мен 1790 жылдардың ортасында ежелгі тас дәуірінің ұрпақтарымен шайқас  болған  жазық дала  ортасында  орналасқан. Бізге жеткен деректер бойынша батыр дәл осы жерде 1847 жылы  жерленген.

    Жәуке Назарғұлұлы (1822-1904) – торғай даласының тумасы, қазіргі Аманкелді ауданында дүниеге келген, орта жүздің арғынынан тараған. Атақты батыр, әскербасы, Кенесары-ханның  жақын  қолбасшысы және  XІX ғасырдың екінші ширегіндегі  ұлтазаттық көтерілісінің  белсенді қатысушысы . 1838 жылы  Жәуке  батыр Ақмола қамалын алуға  белсене қатысты. Ірі отрядты басқара отырып, олардан бірінші болып қамалға кірді. Ақмоладан кейін  Ақтау және Орск  қамалдарын алды. Торғай батырлары  Иман мен Жәуке  батырдың ықпалымен Кенесары Қасымов  1842 жылы жоғарғы Торғайда  қыстайды.Кейінірек Торғайға  Кенесары Қасымовтың да үлесі  аударылды. Бұл жерде Жәуке батырдың  үгіттеуімен  ақ патшаға қарсы күресте  Кіші жүз бен Орта жүздің  басын қосу  оңай болды.

Патша әскерлерімен ұрыста  Жәуке батырдың әскербасылық  таланты  шыңдала түсті.1844 жылдың тамызында  ол патша жандайшаптарын  басқарған  Ахмет Жантурин отрядын талқандады. Және ол жақтан  казактармен  ұрыс болып жатқан Екатеринск  станциясына  кетті. Күштер Жәуке батырдың қолына дес бермес еді. Бұл жағдайда ол қару – жарақтың осалдығын  пайдалана отырып, қолмен күресіп  табысқа жетті. Станция алынды, осы орайда Жәуке батыр  бейбіт елге, әйелдер мен балаларға тиіскен әскерлерін  қатаң жазалап отырды.

Жәуке батырдың аты  атақты тарихшы  Ермухан Бекмахановтың  «Кенесары Қасымовтың  қолбасшылығының аясында болған қазақ халқының  ұлтазаттық қозғалысы»  зерттеулерінде  айқын көрсетілген. Жәуке батырдың жарқын бейнесі Ілияс Есенберлиннің  «Көшпенділер»  трилогиясында, ақын Нұрхан Ахметбековтың «Қарға»  поэмасында көрсетілген.

Туған ауылы Аманкелді ауданының «Сарыторгай»   ауылында  атақты бабаларының 175 жылдығына орай  оның ұрпақтары өткен ғасырдың 90 жылдарының  екінші жартысында  ескерткіш мүсінін орнатты. Әскер шлемінің  астындағы  естелік белгі  алыстан мен мұндалап  соғысқа аттанып бара жатқан батыр бейнесін еске салады. Мазарға жақын жерде  XIX ғасырдың аяғында Жәуке батырдың  ұлдарының бірі  аңызға айналған Жәуке батырға арнап  мешіт  салған. Қызыл кірпіштен соғылған бұл мәдени мұраға 100 жылдан асты. Ол тек қана сыйынушылар орыны емес, сонымен қатар ауыл балаларына мектеп  қызметін атқарып тұрды. Мешітте балалар  ислам негіздері мен араб  грамматикасын  үйренетін медрессе болды. Аманкелді аудан орталығында Иман, Жәуке, Қошқар батырларға арналып мемориалды-композициялық ескерткіш орнатылды. Сондай ақ  Аманкелді  ауданының орталығында  бір көшеге Жәуке батырдың есімі  берілді.