Русский
English23 қазан 
Дмитрий Дмитриевич Топорков
туғанына 120 жыл (1904-1965)
Дмитрий Дмитриевич Топорков 1904 жылы Нижнетагиль зауытының бухгалтерінің отбасында дүниеге келген. Свердловскіде ол нақты училищені табысты бітірді, содан кейін Бақал кен басқармасы геологының көмекшісі болып жұмыс істеді, Орал ПТИ тау-кен факультетінің геологиялық барлау бөлімінде оқыды, оны 1930 жылы тау-кен инженері біліктілігімен бітірді. Жас, бірақ тәжірибелі, оны бірден Свердловск қаласындағы қолданбалы минералогия институтының Орал бөлімшесіне жіберді, ол жерде 8 жыл жұмыс істеді. Оның қызметінің негізгі тақырыбы Оралда слюда, темір және марганец кендерін барлау болды. Орал геологиялық басқармасында техникалық жетекші және ірі геологиялық барлау партияларының бастығы болып жұмыс істеген.
Қазақстанға оны республикалық геологиялық басқарманың бас инженері етіп жіберді. Бірақ геологиялық барлаушының тікелей жұмысына деген ұмтылыс оны Орталық Қазақстанға алып келді, онда ол Орталық Қазақстан кешенді экспедициясының бас геологы болып жұмыс істей отырып, Жезді марганец кен орнын зерттеуге басшылық етті. Орал геологиялық басқармасына мемлекеттік геологиялық бақылау бастығы қызметіне жаңа ауысуды Дмитрий Дмитриевич ғылыми-зерттеу жұмысын аяқтау үшін пайдаланды. 1946 жылы ол өте жақсы диссертация қорғады, геология-минералогия ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алды.
Сол кезде Дмитрий Дмитриевич 1893-1899 жылдары қазіргі Таран ауданы шегіндегі Әйет өзеніндегі қоңыр кенді жерлерді зерттеген атақты Орал тау-кен инженері-кеншісі А.А. Краснопольскийдің мәліметтерін пайдалануды ұсынды. Топорков КСРО Халық Комиссарлары Кеңесі жанындағы Геология істері жөніндегі комитетке Әйет қоңыр темір кен орнын жедел барлау туралы ұсыныс жасады. 1946 жылдың соңында Топорков біздің ауданға Николаевка кентінде құрылған Аят ГБЭ (Геологиялық барлау экспедициясын) ұйымдастыру үшін жағдай жасау тапсырмасымен келді. Көп ұзамай Свердловск қаласынан Николаевкаға «басшылық десант» келді: ГБЭ бастығы Ю.П.Повалоцкий, бас инженер В.А.Попов, бұрғылау шеберлері мектебінің басшысы В.М.Морфицын және басқалары. Бұл арада экспедицияны қаржыландыру, оны түрлі техникамен, ЖЖМ-мен, құрылыс материалдарымен және т.б. жабдықтау басталды. Жедел байланыс үшін Орал ММ оның ПО-2 ұшағын майдангер-ұшқыш М.Г. Сургутановты берді.
Барлаушыларымыздың алғашқы табыстары Қостанай геологиялық барлау трестінің бас инженері Степан Дмитриевич Батищев-Тарасовтың: «… Аят үлгісіндегі темір кеніштіру жолағы Шығыстан Жайықты жиектейтін темір кені белдеуін құрайды», 1948 жылы Д. Д. Топорков Аят ГБЭ басшысымен және бас инженермен бірге нағыз геологиялық барлау бумын өрістетіп, сонымен бірге Тобыл маңындағы далаларды көздеді.
Әйет кен орнын барлау аяқталғаннан кейін Соколов, Сарыбай, Қашар, Лисаков, Қоржынкөл темір кені, Арқалық боксит, Жетіғара асбест, Құсмұрын бұрғылау және біздің облыстың басқа да кен орындарында геологиялық барлау жұмыстары басталды. Жаңадан ұйымдастырылған Қостанай геологиялық барлау трестінің бас геологы болып тағайындалған Топорков осы жұмыстардың белсенді ұйымдастырушысы және тікелей жетекшісі болды. Аят кенін барлау жөніндегі үкіметтік тапсырманы табысты орындағаны үшін ол Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталды. Бір жылдан кейін, елу жылдығы күні ол Ленин орденімен марапатталды. Ал 1957 жылы Соколов-Сарыбай темір кен орындары тобын ашқаны және барлағаны үшін Топорковқа Ленин сыйлығы берілді.
Осы жылы еңбек сіңірген геологқа ғылыми бөлім бойынша директордың орынбасары ретінде Алматыда Қазақ минералдық шикізат институтын ұйымдастыру тапсырылады. Ол ғылыми жұмысқа кіріседі. Топорков геологтың өмірлік және еңбек жолы көрсетілген көптеген мақалаларын қара металдар мен оларды барлау әдістемесі туралы үлкен ғылыми еңбегімен аяқтағысы келді. Ол қайтыс болған күнгі жазу үстелінде аяқталмаған қолжазба қалды… Дмитрий Дмитриевич Топорков 1965 жылы 16 ақпанда инфаркттан қайтыс болды. Рудный қаласының алғашқы көшелерінің бірі оның есімімен аталды.
1. Воронина, Елена. Поверил Сургутанову, поверил в Рудный [Мәтін] : Дмитрий Топорков одним из первых в СССР получил Ленинскую премию – за открытие и разведку Соколовско–Сарбайского железорудного месторождения / Елена Воронина // Рудненский рабочий. – 2020. – 4 қыркүйек. – Б
2. Дьячков, Иван. Из истории легендарного АО «ССГПО» [Мәтін]: Избранное из написанного о его первостроителях и их последователях / Иван Дьячков. – Костанай : Костанайский печатный двор, 2014. – Б. 371–413.
3. Мы горняцким единством сильны…[Кітап-альбом]: Факты, события, люди. 1954 – 2014 / ред. коллегия А. Баженов [и др.]. – Астана : Фолиант, 2014. – Б. 37.
4. Тихановский Анатолий. Как у нас месторождения открывали – 2 [Мәтін] : [Соколовско-Сарбайское месторождение] / Анатолий Тихановский ; страницу подготовила Татьяна Башкатова ; фото RYDNYI.QOSTANAI.MEDIA и YVISION.KZ. // Костанайские новости. – 2021. – 20 шілде. – Б. 6.