2023 ж. мерейгерлері

Құсембаев Хайр Нұрпейісұлы

15 наурыз

(1913-2002)

туғанына 110 жыл

Құсембаев Хайр Нұрпейісұлы Ұлы Отан соғысында тыл еңбеккері болған. Ол Каречетас ауылының тумасы болды және металлургия саласындағы ең аңыз тұлғалардың біріне айналды. Жұмыс пен оқуды ұштастыра отырып, ол 1941 жылы темір кені орындарын игеру жөніндегі инженер дипломын қорғады.

Сонымен қатар, Осоавиахим мектебін бітіріп, шағын авиация ұшқышы болды. Әскери ұшқыш-истребитель болып майданға аттанған кезде, станциялардың бірінде пойыз тоқтатылып барлық металлург инженерлер шығарылды. Түсті металдар бойынша мамандардың шағын тобын тағы бір «майдан» күтіп тұрды – Жезді мен Атасу марганецін игеру. Елге танктік сауытқа болат шығаруға үшін шұғыл материал қажет болды (КСРО-ның негізгі марганец қазынасы-Никольская (Украина) сол кезде басып алынған аумақта болды). Барлық үміт қазақстандық марганецте болды. Атасу және Жезді кеніштерінің мамандары мен жұмысшылары танктерді сауытпен қамтамасыз етті – бұл жеңіске үлкен үлес. Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатына Х. Н. Құсембаев Министрдің Бұйрығымен өндірістік-техникалық бөлімнің бастығы лауазымына жіберілді. Оны ССТКБКтың бас инженері Е. А. Канжельдің өзі қарсы алды: «Біз сізді іздеп жатырмыз. Кенді дереу алуға бұйрық берілді». Бұл 1955 жылдың қаңтары еді. Айтпақшы, Челябинск қаласындағы алғашқы кен эшелонын кейін ССТКБК-тың бас инженері болған Хайр Нұрпейісұлы ертіп жүрді.

Хайр Нұрпейісұлы Лисаков пен Қашар ТКБКтарың бастаған, салынып жатқан комбинаттардың біріккен дирекциясын басқарды. Лисаков тау-кен байыту комбинатын басқару кезеңінде 1963 жылдан 1970 жылға дейін бірінші кезек салынды: кеніш, байыту фабрикасы, автомобиль және темір жолдар тартылды, жоғары вольтты электр беру желісі салынды, Қызыл Жар және Жоғарғы Тобольск су қоймалары салынды. Құрылған комбинаттарға тағайындалған директорлар келгенде, Хайр Нұрпейісұлы Свердлов тау-кен институтының басшысы болып тағайындалды, осы жерде 16 жыл қызмет етті. Күрделі тау-кен-геологиялық жағдайларда траншеяларды қазу және үйінді жұмыстарында қуатты жаяу экскаваторлар технологиясын зерттеу, әзірлеу және енгізу оның кандидаттық диссертациясының тақырыбы болды. Хайр Құсембаев техника ғылымдарының кандидаты болды.

«Құрмет белгісі» орденімен, үш дәрежелі «Шахтер даңқы» белгісімен және медальдармен марапатталған. «Лисаков қаласының Құрметті азаматы» атағына ие. Рудный қалалық мемлекеттік мұрағатында Рудный қаласының Құрметті азаматы Хайр Нұрпейісұлы Құсембаевқа арналған «Батырлардың еңбегін ел ұмытпайды» атты экскурсиялар өткізіледі.