Кейкі батырдың ескерткіші

Қостанай облысының қасиетті орындарының картасына енген келесі ескерткіш  – бұл  Кейкі батырдың ескерткіші.

Кейкі батыр – 1916 жылғы Ресей империясының билігіне қарсы көтеріліс қатысушысы және 1917 жылдан кейін  басмашылар қозғалысының бастығы. Ол Амангелді Имановпен бірге тәуелсіздік үшін күресіп, Қазақстанның бостандық үшін күрес тарихындағы аңызға айналған  тұлғалардың бір болып есептеледі.

Кейкі-батыр 1871 жылы Қостанай облысы Байтума ауылында туылып, орта жүздің Құлан қыпшақ руынан таралған. Батырдың шын аты – Нұрмағамбет Көкембайұлы –  «жалғыз басты»  немесе «дуана»  болып  тәржімаланады.

Кейкі-батыр өткір, мерген, кез келген қиындықтан өз күшімен шыға білетін мықты болды.Қазақ зерттеушілерінің айтуы бойынша большевиктер оның басын кесіп алған.  Олар батырдың басын  ұлы әскердің өлімінің  айғағы  ретінде өздерімен алып кеткен. Ал денесін өлген әйелі мен інісінің жанына қалдырған. Кейкі батыр мен оның отбасының, туған туысқандарының денелері қайда жерленгені жайында ешқандай дерек жоқ. Оның аты ұзақ жылдар бойы ұмытылып келді.

90 –  жылдарда Кейкі батырдың Петербург Кунсткамера мұрағатында сақталғаны ресми түрде мәлімденді. Этнограф Дмитрий Букиничтің айғақ жазбаларында: «Қырғыздың атақты сотқары Кейкі батырдың бас сүйегі Торғай уездінде 1922 – 1923 жылдары табылған делінген. Кейкі намаз оқыған уақытында өзінің  қылмыстары  үшін қатты өкініп отырған. 1916 жылы Торғай қаласында болған ұрыста Қырғыздармен бірге қатысты. Өзінің аласа бойы мен әлжуаздығына қарамастан батырлығымен көзге түсті. Бірнеше рет тұтқындалып, қанша рет қашып шыққан. Кунсткамерада  бас сүйегіне  3383  номері беріліп,   100  жыл бойына ұмытылып кеткен.

Ал өткен жылы Кейкі батырдың басын Ұлы Петр атындағы Ресейдің Академиялық ғылыми  этнография және антропологиялық  мұражайынан Қазақстанға жіберілген. Венгрия жаратылыстану ғылымдарының мұражай мамандары  бас сүйекке жалпы антропологиялық талдау жасап және  халық батырының кейпін қайта орынына келтіру жұмыстарын жүргізді.

2017 жылдың 15 қыркүйегінде Амангелді ауданында Кейкі батыр ескерткішінің салтанатты ашылуы болып өтіп,  қазақтың ұлы әскерінің сүйегі жерленді. Ескерткіш биіктігі – 10 метр, мұнара төбесі жарты ай бейнеленген шпилмен өңделген. Ішінде батыр портреті мен үш тілді мәтін жазылған екі мемориалды тақта және ескерткіш орнатылған.  Есікте құран аяттары жазылған.

Салтанатты іс-шара Кейкі батырдың екі мавзолейі:   жаңа және өте үлкен емес ертеректе  ұрпақтары қойып үлгерген  ескі ескерткіштің ортасында болып өтті. Бір қызығы олар бір бірінен алыс емес. Маңайында адамдар ән айтып, би билеп, әр түрлі жарыстар өткізіліп, күрес жарыстар болды.Халық расында өте жақсы тойлады. Әрине, адамдар мавзолейге ұлы батырдың аруағына бас иіп кірді.

Кейкі батыр өз халқының тәуелсіз болғандығын армандады. Қаншама әділетсіздікке шыдап бақты.Бірақ уақыт барлығын өз орынына қойды.Араға ғасыр салып қазақстандықтар өз тарихы мен өз батырын ақтап алды.