Аспантай абыз әулие Қолдарұлының жерленген жері

2020 жылдың көктемінде Қостанай облысының киелі нысандар картасы тоғыз жаңа атаумен толықтырылды. Солардың бірі – Аспантай абыз әулие Қолдарұлының жерленген жері. Қостанай облысы Ұзынкөл ауданында, Федоровка ауылынан 4,5 км жерде орналасқан.

Аспантай абыз әулие, оны Аспантай жырау деп те атайды, қыпшақ тайпасының Күрлеуіт руынан шыққан. Ол өмір бойы әйгілі тарихи және діни қайраткер ретінде танымал болған. Оның есімінің айналасында көптеген аңыздар бар.

Оның немере ағасы Нияз, әкесінің інісі, Бұхара әмірі болды және Бұхар хандығында 12 жыл билік етті. Шет елде тұрып, туған жерінен алыс жерде ол Аспантайды тәрбиеге алды. Әмір Бұхара медресесінде білім алып, балаға барлық ғылымдар бойынша жан-жақты білім беруді ұйғарды. Алайда, өкінішке орай оның шәкірті ғылымға енжар болды және білімге мүлдем ұмтылмады. Бұхара билеушісі не істесе де, жиені бой бермеді. Содан кейін күдерін үзген туысы монахтарға Аспантайды жер бетіне жеті жыл шығармай жерасты мектебінде ұстауды бұйырды.

Уақыт өтіп, Әмір Аспантайды өзіне шақыруға шешім қабылдады. Ол жиенінің көп өзгергенін көрді. Билеушінің алдында – бұрынғы бас бұзар жасөспірім емес еді. Әмірдің не білгенін сұрағанда, Аспантай лайықты және біртіндеп жауап берді:

– Мен өмірімнің жеті жылын босқа өткізбедім. Мен көктен жерге дейінгі барлық білімді жинадым, адамдардың ғана емес, жердегі барлық тіршілік иелерінің, өсімдіктердің тіліне дейін, жердің барлық заңдары мен заңдылықтарын білдім. Мені бірінші мүмкіндікте сынап көріңіз.

Жат елде жақсы болғанмен, өз Отаныңа жетпейді деген, әмір Нияз жасы ұлғайған сайын, туған даласын сағынды, ол туған жерін жоңғарлардан азат еткісі келді. Сондықтан ол Абылай ханға өзіне және оның қырық мың адамына жасау үшін жер бөлуін өтінді. Абылай хан ұлы әмірдің өтінішіне құрметпен қарап оған Есіл өзенін жағалай жер бөлді.

Міне ақыры, Нияз бидің өзі басқарған қырық мың күрлеуіт Есілдің биік жағасына келіп тоқтады. Алда,  қара толқындарды айдап, қырын қабақ өзен гүрілдеп жатты. Аттар мен адамдар суға кіруге жүрексініп, жағада үйіріліп тұрып қалды. Осы кезде Нияздың ойына жиенінің оны сынауға болатынын айтқан сөзі түсті.

Аспантайды шақырып, Бұхараның бұрынғы әміршісі былай деді:

– Міне сені сынайтын оңтайлы сәт келді.

Аспантай көп ойланып тұрмастан, таспиғын тастап, дұғасын оқыды және қолында ұстап тұрған қамшысымен бұрқылдап жатқан судың үстінен салып қалды.

– Өткел бол! – деп өзенге бұйрық берді, деп аңызда айтылады.  Міне, уа ғажап! Өзен бөлініп, дәл ортасында өткел пайда болды. Содан бері өзен Қараөткел – «Қара өткел» деп атала бастады, аңызда осылай делінген.

Аспантай әулие және оның күші туралы хабар халық арасында тарады, ол осы немесе басқа ауылдарға жиі барып тұра бастады. Барлық жерде оны үлкен құрметпен қарсы алды, әулиенің батасын алуға ұмтылды, адамдар өз ауруларынан айығу үмітімен оған емделуге барды.

Аспантай ағайындылардың бір бөлігі қазіргі Ұзынкөл мен Пресногорьковка арасындағы жерде өмір сүргені белгілі. Бірде Әулие оларға қонаққа келді, бірақ жолда қатты ауырып қалды. Жақында қайтыс болатынын алдын-ала біліп, ол достары мен туыстарына оны жаны үзілгенде, түйесі шөккен жерге жерлеуді қалайтынын айтты. Межелі жерге жетпей, Аспантай жолда қайтыс болды, мұнда баурайда ол жерленді. Кейінірек оның жанында үлкен ағасы Жәмеңке жерленді. Аспантай әулиенің ұрпақтары бүгінде Семей, Астана, Қостанай облысының Ұзынкөл және Сарыкөл аудандарында тұрады.